Cơn bão cytokine có thể gây ra hội chứng suy hô hấp cấp tính và là nguyên nhân chính gây ra tử vong ở bệnh nhân COVID-19. Vậy cơn bão Cyto...
Cơn bão cytokine có thể gây ra hội chứng suy hô hấp cấp tính và là nguyên nhân chính gây ra tử vong ở bệnh nhân COVID-19. Vậy cơn bão Cytokine là gì?
Cytokine là gì ?
Cytokine là chỉ loại chất tiết của các tế bào bạch cầu và nội mô trong quá trình viêm, là một phần của đáp ứng miễn dịch của cơ thể. Cytokine không phải là kháng thể, cũng không phải là hormon, nhưng là các chất có hoạt tính sinh học rất mạnh, có tầm tác dụng tại chỗ, nên còn gọi một cách không chính thức là các "hormon tế bào".
Nghiên cứu cytokine có vai trò quan trọng trong điều trị các bệnh lý tự miễn như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ, viêm cột sống dính khớp… Các thuốc điều trị bệnh khớp thế hệ cũ như corticosteroid, cloroquine, methotrexat, cyclophosphamid… có tác dụng là do thông qua điều chỉnh các cytokine này.
Cơn bão cytokine trong bệnh COVID-19
Khi virus xâm nhập cơ thể, tế bào lympho T nhận diện virus, tiết ra các cytokine để kích hoạt hệ miễn dịch hoạt động, lympho B sản xuất ra kháng thể, lympho T khác thì tăng sinh để trực tiếp bắt giữ virus, các bạch cầu được hấp dẫn về ổ viêm, các mạch máu được mở rộng để chuyên chở vật chất kháng virus đến… tất cả các hoạt động này có được là do vai trò của các cytokin.
Sự đề kháng của cơ thể lớn dần và virus bị ức chế dần, sau 7 - 10 ngày bệnh nhân loại bỏ được hoàn toàn virus ra khỏi cơ thể và khỏi bệnh. 80% bệnh nhân khỏi bệnh một cách êm ả như vậy, sau vài ngày nóng sốt đau họng.
Tuy nhiên 20% người bệnh còn lại không được may mắn như thế. Nhiều người trong số đó trở nặng, xảy ra cơn bão cytokine.Nguyên nhân của tình trạng này là hội chứng giải phóng cytokine, còn gọi là "cơn bão cytokine". Đây là hiện tượng hệ miễn dịch phản ứng quá mẫn cảm với mầm bệnh, cuối cùng quay ngược lại tấn công các tế bào khỏe mạnh của cơ thể, gây tổn thương đa tạng.
Khi hệ miễn dịch bị kích thích quá mức, các cytokine tràn ngập trong máu, như một cơn bão… gây nên các phản ứng viêm, đông máu, giảm bạch cầu lympho, thâm nhiễm tế bào đơn nhân các cơ quan.
Những ảnh hưởng nghiêm trọng của "cơn bão cytokine":
- Phản ứng viêm quá mức xảy ra, đặc biệt ở phổi. Các phế nang xung huyết, tràn ngập dịch viêm, thành phế nang dày lên, giảm sức căng bề mặt, các mao mạch xung huyết. Tất cả cản trở hấp thụ oxy khiến oxy trong máu giảm thấp. Tuy nhiên có điều kỳ lạ là mặc dù oxy máu giảm thấp nhưng người bệnh không nhận thức được tình trạng này.
- Kích hoạt tình trạng tăng đông máu, làm đông máu rải rác khắp các mao mạch phổi, tắc nghẽn lượng máu đến các phế nang, dẫn đến trao đổi oxy càng tồi tệ thêm. Hậu quả là hai lá phổi sũng nước, đông đặc lại.
Lúc này người bệnh khó thở rất nặng, môi và đầu ngón tay, chân tím tái, người bệnh há mồm ra thở, nhịp thở trên 30 lần/phút, nặng hơn thì lú lẫn hôn mê. Đo bão hoà oxy máu thấy xuống thấp. Nếu không được cấp cứu kịp thời sẽ tử vong.
Điều trị ‘bão cytokine’ như thế nào
Gần một năm qua, đội ngũ y tế nhận ra rằng chìa khóa để cứu sống bệnh nhân Covid-19 là làm dịu "cơn bão cytokine". Dựa trên lý thuyết này, ít nhất 10 loại thuốc được đưa vào điều trị hoặc thử nghiệm.
Một trong số đó là tocilizumab, thuốc trị viêm khớp dạng thấp, được bán dưới tên thương mại là Actemra.
Ngày 11/2, các nhà khoa học Anh thông báo thuốc hiệu quả với bệnh nhân Covid-19, dựa trên thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn. Họ phát hiện tocilizumab tác dụng làm giảm nguy cơ tử vong, rút ngắn thời gian thở máy và nằm viện của bệnh nhân. Nếu khả quan, đây là loại thuốc thứ hai hiệu quả trong giảm tỷ lệ tử vong do Covid-19, sau dexamethasone. Ngày 24/6, FDA phê duyệt khẩn cấp tocilizumab.
Trung Quốc, Italy là những nước đầu tiên điều trị cho người bệnh Covid-19 bằng tocilizumab. Các bác sĩ nhận ra dấu hiệu sốc cytokine thông qua biểu hiện sốt, tim đập nhanh cũng như hạ huyết áp.
Thuốc có tác dụng ngăn chặn một loại cytokine gọi là interleukin-6 (IL-6). Các nghiên cứu trước đó chỉ ra rằng lượng IL-6 cao dẫn đến tình trạng suy hô hấp và tử vong. Tocilizumab có tác dụng làm giảm những triệu chứng này.
Các loại thuốc tương tự ngăn chặn hoạt động của những cytokine cụ thể cũng cho kết quả đầy hứa hẹn. Thuốc kineret, có tác dụng vô hiệu hóa phân tử khác là IL-1 được đưa vào thử nghiệm điều trị Covid-19.
Giải pháp hiệu quả hơn so với ngăn chặn một loại cytokine đơn lẻ là phá vỡ chu kỳ viêm nhiễm. Ví dụ, thuốc huyết áp có thể điều chỉnh phản ứng miễn dịch của cơ thể. Năm ngoái, các nhà khoa học đã thử nghiệm prazosin như liệu pháp điều trị Covid-19 sớm ở bệnh nhân, trước khi bệnh tiến triển nặng hơn.
Năm ngoái, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cho phép sử dụng CytoSorb, một thiết bị lọc cytokine ở người mắc Covid-19.
Cơ chế của nó là hút máu ra khỏi cơ thể bệnh nhân, lọc bỏ các cytokine dư thừa sau đó bơm máu sạch trở lại. Mỗi CytoSorb có kích thước bằng ly uống nước, có thể lọc toàn bộ lượng máu của cơ thể khoảng 70 lần trong 24 giờ.
Châu Âu đã bán và sử dụng CytoSorb rộng rãi từ năm 2013. Ở Mỹ, thiết bị này chỉ được phép dùng cho người không còn lựa chọn khác. Hiện tại, CytoSorb chỉ điều trị cho bệnh nhân Covid-19 nặng, suy hô hấp.
Thông thường, bệnh nhân nhiễm trùng huyết cần tối đa ba hộp CytoSorb, một hộp mỗi ngày với giá 1.200 USD. Song bệnh nhân Covid-19 có lượng cytokine giải phóng quá lớn, phải trải qua hàng chục chu kỳ lọc máu, cần hai hộp mỗi ngày.
COMMENTS